De invloed van sociale media begint irritant te worden. Platforms als Instagram, Facebook, TikTok, X en LinkedIn spelen steeds vaker een rol bij het vormen van de publieke opinie. Vooral bij mensen die te lui zijn om kritisch na te denken over wat ze lezen, zien en alles voor zoete koek slikken wat iemand, aan wie ze gezag toekennen, aan informatie de wereld inslingert. Dit is het zwarte gat waar malfluencers hun aanhangers intrekken en waaruit slechts een enkeling met moeite weet te ontsnappen. Malfluencers zijn individuen die, bewust of onbewust, want het zijn niet allemaal slimmeriken, hun grote aantal volgers misleiden met informatie die varieert van onschuldige tot levensgevaarlijke onzin. Deze louche types misbruiken hun macht over simpele zielen om schadelijke content te verspreiden; van politieke propaganda, het vaste trucje van rechtspopulisten, tot misinformatie over gezondheid en financiële ‘voordelen’.
Je kunt al snel een boek vullen met allerlei voorbeelden die ze gebruiken. Noem daarin de talloze vormen van misinformatie over de verspreiding van: COVID-19, vaccinatie, voedselsupplementen, kankertherapieën, nepgeneesmiddelen en complottheorieën, en je hebt een potentiële bestseller in handen. Sommige influencers, zonder enige medische expertise, publiceren daarover de meest onzinnige meningen. Het laatste woord, meningen, wordt gebruikt bij gebrek aan harde feiten. Via podcasts, de zogenaamde populaire ‘shorts’ op Facebook, TikTok, Instagram en YouTube, en zelfs via een wappie-omroep als Ongehoord Nederland, wordt er een podium aan deze lui gegeven. Met name de shorts zijn erg populair omdat in ze korte tijd heel veel onzin kunnen spuien; al of niet met AI in elkaar gezet.
Belle Gibson, een wellness-Malfluencer beweerde zelfs kanker te hebben overwonnen met natuurlijke therapieën en een gezonde levensstijl. Het was een uit de dikke duim gezogen verzinsel. ‘Als iets te mooi lijkt om waar te zijn, dan is dat meestal ook zo.’
Steeds vaker kom ik ze ook hier op LinkedIn tegen. Hoewel het oorspronkelijk bekendstond om de professionele content, wordt er nu ook misleidende informatie gesignaleerd; van overdreven vaardigheden in cv’s tot artikelen met onjuiste zakelijke adviezen. Gegeven door mensen die nog niet eens droog achter de oren zijn en je koeien met gouden horens beloven. ‘Ik garandeer je 100.000 likes en 50 nieuwe klanten per maand, als je mijn advies volgt.’
Het probleem met malfluencers brengt de nodige uitdagingen met zich mee. Het lijkt erop dat, hoe harder je tegen ze ingaat, hoe steviger de volgers in hun ‘geloof’ worden bevestigd. Een overigens begrijpelijke reactie want het is voor veel mensen een bijna praktische onmogelijkheid om van hun ‘geloof’ af te stappen. Het wordt als onverdraaglijk ervaren om toe te geven dat ze in al die onzin zijn gestonken.
Moeten sociale media dan maar worden afgeschaft? Lastig, want dan krijg je onzinnig geneuzel over vrijheid van meningsuiting en het stelselmatig negeren van het recht op juiste informatie. Platforms zeggen te worstelen met het vinden van een evenwicht tussen vrijheid van meningsuiting en de noodzaak om desinformatie tegen te gaan. Met dat ‘worstelen’ valt het wel mee, gezien de talloze boetes die ze van regeringen krijgen, maar daarmee zitten ze niet zo. Hun verdienmodel kan dat wel aan. Dus, als die media, en regeringen, niets doen, dan ligt de bal bij ons.
De beste oplossing
Om malfluencers een halt toe te roepen en ze van hun invloed op goedgelovigen te beroven, heb ik hier een aantal suggesties voor een oplossing van dit probleem. Bedenk wel, verandering begint bij bewustwording!
Hoe je malfluencers herkent
Beweringen zonder bewijs. Bijvoorbeeld als ze beweren dat klimaatverandering onzin is; zonder enig bewijs? Bingo!
Frequent gebruik van clickbait. Als de titel van een post om aandacht schreeuwt, ook wel in het Nederlands ‘Klikaas’ genoemd, maar de inhoud niets zinnigs oplevert, dan weet je hoe laat het is.
Zelfbenoemde experts en goeroes. Gisteren barman en vandaag ineens een gezondheidsgoeroe? Als iemand plotseling over het laatste beweert een expert te zijn, twijfel dan gerust aan diens kennis.
Consistentie. De boodschap verandert sneller dan het weer. Vorige week was brood slecht en nu is het een superfood; zo dat al bestaat.
Overdrijvingen. Elk verhaal klinkt te dramatisch om waar te zijn. Waarschijnlijk is dat dan ook zo. Niet iedereen die zich bestsellerschrijver, de beste trainer of de beste coach noemt, of in korte tijd beweert miljonair te zijn geworden, is dat waarschijnlijk niet. Met name in de Amerikaanse cultuur is overdrijving een vaste gewoonte maar die sijpelt ook onze cultuur binnen; onder andere via LinkedIn. Pas dus op om informatie kritiekloos te beoordelen.
Commerciële belangen. Ze raden producten of diensten aan die ’toevallig’ altijd van een merk zijn waar ze een sponsordeal mee hebben. Check eerst maar eens de tevredenheid daarover via Trustpilot of andere beoordelingssystemen.
Weerstand tegen kritiek. Jouw kritische reactie op een bericht wordt direct als haat of onwetendheid weggezet of weggehaald als het een commentaar op Linkedin betreft. Let ook op als ze ineens een ander onderwerp aansnijden. Een veelgebruikte afleidingsmanoeuvre om toch hun zin te krijgen.
Emotionele taal. Woorden die emoties oproepen en rationeel denken verminderen, zijn favoriete gereedschappen. Laat je niet beïnvloeden. Lees maar eens wat Robert Cialdini daarover te vertellen heeft.
Complottheorieën. Als er wordt beweerd dat de ‘elite’, waaruit die dan ook ongedefinieerd mag bestaan, de wereld controleert met microchips in vaccins, vraag dan even naar een wetenschappelijke studie die dat bewijst.
Grote beloften, nulresultaat. Ze beloven de hemel op aarde, leveren geen controleerbaar bewijs en produceren uiteindelijk niets anders dan gebakken lucht. Ook op Linkedin kom je frequent beweringen tegen dat, als je ze inschakelt, je binnen de kortste keren uit je zakelijke problemen bent. ‘Als het te mooi klinkt ….!’
Ikke, ikke en de rest kan …! Je herkent ze aan dezelfde berichten. Ze komen op mij narcistisch over en gaan grotendeels, zo niet helemaal, over zichzelf. Ze hemelen daarin hun vakkundigheid op en voorzien hun berichten van selfies in allerlei standen, ook al hebben die afbeeldingen niets met de boodschap te maken.
Ga het gevecht aan met digitale oplichters.
Mocht, op basis van het voorgaande, de bewustwordingsbel bij je gaan rinkelen, dan wordt het tijd om in het geweer te komen tegen deze gevaarlijke ontwikkelingen. Hoe?
Wees kritisch. Niet elke ‘expert’ verdient die titel. Dubbelcheck hun referenties. Wees helemaal wantrouwig tegenover mensen die zich goeroe noemen. Ze lijden misschien aan een vorm van minderwaardigheidsgevoel en willen dat compenseren door titelinflatie toe te passen. (Voorbeeld: De verkoop van 1500 exemplaren van 1 boek is echt geen bestseller!)
Feiten controle is je beste vriend. Komt een verhaal je vreemd voor? Een snelle zoekopdracht, niet alleen via Perplexity.ai of ChatGPT 4.o, kan wonderen doen. Dus, als je even controleert of de bewering van trainers klopt dat 80% van de menselijke communicatie uit lichaamstaal bestaat, dan leer je dat dit één van de vele broodjes aap is.
Discussieer niet met emoties. Hou je hoofd koel en je argumenten scherp. Wees hard voor de materie, hard voor de malfluencers, maar zacht voor oprechte mensen.
Kennis is macht. Meer weten maakt je minder vatbaar voor misleiding. Dus, ouders, leer je kind kritisch te denken. Kind, leer je ouders kritisch denken. Docent, leer je leerlingen kritisch denken. (Dat zou een verplicht vak moeten zijn!)
Rapporteer nepnieuws en misleidende content. Aarzel geen moment om valse of misleidende informatie te melden. Maak dus ook Linkedin daarop attent.
Beperk je blootstelling. Volg je een twijfelachtige influencer? Ontvolgen kan verfrissend werken, blokkeren misschien zelfs beter en je netwerk voor hen te waarschuwen het best!
Een gezonde dosis scepsis. Niet alles wat blinkt is goud, vooral niet in de digitale wereld. Een abonnement op Skepter kan geen kwaad. Daar wordt afgerekend met onzinnige stellingen, valse claims en andere praatjes pot.
Steun betrouwbare informatiebronnen. Investeer tijd en aandacht in contentmakers die integriteit tonen. Follow the Money is er één van.
Stel vragen. Hoe meer je vraagt, hoe moeilijker het voor ze wordt om leugens en misleiding te verspreiden. Wees wel specifiek in de vraagstelling en doe je vooral dom voor, dat zet ze meestal op het verkeerde been!
Beïnvloed algoritmes. Realiseer je dat je via je zoekopdrachten ‘slachtoffer’ bent geworden van algoritmes. Geloof je bijvoorbeeld niet in de heilzame werking van vaccinaties, dan zal je daarover alleen maar bevestigende berichten lezen. Zoek dan ook eens op ‘Bewezen voordelen van vaccinatie’ om een andere visie op dingen te krijgen. Je kunt je onafhankelijker maken van dezelfde algoritmes door je zoekgedrag aan te passen.
- Like je steeds dezelfde berichten van dezelfde personen? Doe dat dan ook eens met berichten of personen die je niet kent of die een tegengesteld geluid vertegenwoordigen.
- Pas je zoektermen eens aan. Als je altijd vraagt om de beste dit of dat, vraag dan ook eens om de slechtste.
- Gebruik eens andere zoekmachines. Er zijn er veel!
- Kijk eens op YouTube naar een uitleg over algoritmes. De TED Talks daarover zijn interessant.
- Lifehacker biedt interessante artikelen aan over onder andere koopbeïnvloeding. Zeker de moeite waard.
Epiloog
Als je, ter afsluiting van deze waarschuwingen en tips, denkt dat het allemaal wel meevalt met die malfluencers, dan ben je als de roker die weet wat daarvan de nadelige gevolgen zijn, doorgaat met roken en dat verklaart door te zeggen: ‘Je moet toch ergens aan dood gaan? Mijn opa rookte en werd 87.’
