De kunst van het interviewen
Toen ik begon met het interviewen van mensen die graag hun zakelijke biografie door mij lieten schrijven, dacht ik naïef dat het enkel ging om vragen stellen en notities maken. Al snel realiseerde ik dat er een wereld van verschil zit tussen vragen stellen en de ware essentie van een persoon te onthullen.
Ik herinner me mijn voorbereiding voor een interview met een schatrijke ondernemer die zijn verhaal aan mij kwijtwilde. Ter voorbereiding op de geplande serie interviews om de inhoud van een boek te vullen, dook ik in stapels artikelen die over hem waren geschreven, eerdere interviews via podcasts en video’s, en raadpleegde ik een aantal mensen die deze ondernemer van dichtbij hadden meegemaakt. Hoewel ik gewapend was met deze kennis, wist ik dat de echte uitdaging zou zijn om diepere inzichten en onvertelde verhalen uit hem te halen.
Toen we elkaar voor het eerst ontmoetten, voelde ik een bepaalde spanning in de lucht hangen. Het had te maken met zijn afstandelijke houding, de ruimte waarin hij mij ontving, zijn nonchalante kleding en de bezittingen waarmee hij zich omringde. Ik wist dat ik zijn vertrouwen moest winnen. Dus in plaats van direct in zijn enerverende en avontuurlijke verleden te duiken, begonnen we te praten over lichte onderwerpen – zijn favoriete films, eten, reiservaringen en zijn kinderen. Langzaam maar zeker ontspande hij zich en reageerde hij opener dan zijn aanvankelijk afwachtende houding.
Het echte keerpunt in ons eerste gesprek kwam toen ik besloot echt te luisteren in plaats van me te focussen op mijn volgende vraag. Ter voorbereiding op ons gesprek had ik een waslijst met vrage gemaakt, maar die liet ik even voor wat ze waren. Ik concentreerde me op zijn woorden en lichaamstaal, en was alert op de stiltes die hij liet vallen bij bepaalde vragen. De meeste informatie kwam direct na een opmerking of vraag maar, toen na bepaalde vragen een nadenkstilte volgde, waarin ik mijzelf moest dwingen niets te zeggen of te vragen, vermoedde ik een andere waarheid achter het echte uiteindelijk gegeven antwoord.
Ik moedigde hem aan om verder te gaan dan simpele antwoorden. ‘Hoe voelde je je toen je je eerste zakelijke succes boekte?’ vroeg ik. Zijn ogen begonnen te schitteren en al lachend vertelde hij me een schitterend verhaal over een zakelijke truc die hij had toegepast om de eerste zes nullen op zijn bankrekening te krijgen. Er waren ook momenten dat het gesprek een onverwachte wending nam. In plaats van terug te sturen naar mijn voorbereide vragen, volgde ik zijn energie. Het gevolg daarvan was dat de ondernemer van zijn zakelijke praatstoel afkwam en hij me zicht gaf op de mens achter de ondernemer. Een eigenlijk verlegen man die dat overschreeuwde door stoer gedrag te tonen. Geen keiharde zakenman maar een bijzonder gevoelige man met een filosofische inslag en onzekerheden die hij had.
Nu, een paar jaar later, realiseer ik me dat interviewen meer een kunst is dan een ambacht of wetenschap. Het gaat om verbinding maken, luisteren en de ruimte geven voor de onvertelde verhalen om naar voren te komen. Het is een reis die ik als ghostwriter steeds weer met enthousiasme en nieuwsgierigheid onderneem.
Tips
Ik pretendeer niet de interviewwijsheid in pacht te hebben maar laat ik op basis van mijn eigen ervaringen een paar praktische tips met je delen als van iemand een zakelijke biografie mag schrijven:
- Haal een 9 voor je huiswerk (Perfectie kost te veel tijd!)
Voordat je aan het interviewen slaat, is het raadzaam je eerst te verdiepen in de persoon. Wat kan je over je opdrachtgever te weten komen? Struin het internet af, lees de Quote 500, krantenartikelen. Bekijk video’s die van de opdrachtgever zijn gemaakt en snap de business van de opdrachtgever. Kijk op Linkedin of je een bio kunt vinden en/of de website van het bedrijf waar deze werkt. Kijk eens op X, Instagram, YouTube en ander media wat je over je gesprekspartner te weten kunt komen. Kortom, doe je huiswerk met als doel daarvoor een 9 te halen. - Doelstelling
Begrijp duidelijk wat je wilt bereiken met het interview. Is het om een specifiek zakelijk concept uit te leggen, een casestudy te ontwikkelen, of inzicht te krijgen in de persoon of de bedrijfscultuur? Je vragen moeten dit doel weerspiegelen. - Vraag naar concrete, controleerbare voorbeelden
Zakelijke lezers waarderen praktische inzichten. In plaats van te vragen naar algemene opvattingen of theorieën, vraag je naar specifieke situaties of gebeurtenissen die een bepaald punt illustreren. - Luister naar het ongezegde
In zakelijke gesprekken wordt vaak veel ongezegd gelaten, vooral wanneer het om gevoelige onderwerpen gaat. Wees alert op aarzelingen om snel op vragen te reageren. Dus let niet zozeer op wat wordt gezegd maar hoe iets wordt gezegd. Durf door te vragen als je het gevoel krijgt dat er geen echt maar een sociaal/zakelijk gewenst antwoord wordt gegeven. Wees daarbij wel respectvol maar ook vasthoudend. - Hulpmiddelen
Gebruik, met toestemming van je geïnterviewde, opnameapparatuur. De gespreksopnames kun je na het interview (laten) omzetten in zowel een gesproken als in Word uitgewerkte transcriptie; dat spaart veel tijd uit om je interview uit te werken. (Ik gebruik daarvoor https://www.amberscript.com/nl/. Ondersteun je langetermijngeheugen met handmatige aantekeningen. Het lijkt dubbel maar door sleutelwoorden op te schrijven blijft het geheel langer hangen. Daarnaast noteer ik aanvullende vragen die in mij opkomen. - Laat ruimte voor persoonlijke Inzichten
Zelfs in zakelijke interviews kan het menselijke perspectief een waardevolle dimensie toevoegen. Vraag naar persoonlijke ervaringen, lessen en adviezen. - Type vragen
De mythe, dat open vragen de voorkeur verdienen boven gesloten vragen, kun je loslaten. In de praktijk blijkt dat combinaties tot hetzelfde resultaat leiden. Ook de niet gestelde vraag is belangrijk; de stilte die valt na een antwoord. Heb je naar je zin een onvoldoende gehoord, zwijg, knik en moedig, met een open en draaiend handgebaar, de geïnterviewde aan verder te spreken.
Veel schrijfplezier!
